We schrijven 29 december 2010. Het is ongeveer half zeven ’s avonds. Ondanks de periode van het jaar is het door het kustklimaat dat de plaats beïnvloeden niet echt koud. Langzamerhand komen er meer mensen op de plek van handeling. Ze komen uit de pub gerold om voor het laatst dit jaar hun helden te zien spelen. We spreken over Anfield Road en dus Liverpool. Anderhalf uur voor de wedstrijd begint het rond het stadion luidruchtiger te worden. Alhoewel, Liverpool is qua voetbalgekte vermoedelijk alleen door Glasgow geëvenaard. Het was gisteren al merkbaar dat Everton speelde, maar op deze woensdag hing er overal in de stad een bijna elektrische spanning.
Hodgson for England!
“Hodgson for England!”, zingt de menigte, die, het is nu kwart voor zeven, helemaal klaar is met manager Roy Hodgson. Er kwamen ook fans van de Wolves. Ik loop verder. Opeens hou ik halt. Omdat iedereen opeens halt houdt. Naast de Shankly Gates staat een vrij groot bord. Het is behangen met clubsjaaltjes en er ligt een zee aan bloemen voor. Op een grote, hoge steen staan 96 namen. Het zijn de 96 Reds die nooit thuis zijn gekomen van een wedstrijd op Hillsborough in de FA Cup op 15 april 1989. Ineens, met zoveel leed erop vereeuwigd, is het maar een klein bordje. Ik zie volwassen mannen snikken, complete families vechten tegen de tranen. Mensen tikken de naam van de dierbare die hen zo bruut is ontvallen die dag aan. Soms met wat tekst erbij. Soms zijn mensen niet eens in staat tot tekst. Niet iedereen begrijpt het. Een Japanner gaat lachend op de foto met de memorial. Twee mensen kunnen het tafereel niet aanzien.
Ik neem jullie mee naar die dag, 15 april 1989. Liverpool had zich simpel geplaatst voor de halve finale van de FA Cup, in die dagen was de club van player-manager Kenny Dalglish, samen met Everton, nog dé toonaangevende voetbalmacht in Engeland. Tegenstander Nottingham Forest had onder de bezielende leiding van wijlen meesterbrein Brian Clough zijn gloriedagen aan het begin van het decennium ver achter zich liggen, maar was nog altijd een kracht om rekening mee te houden, zeker aangezien ze in een vorige ronde op Old Trafford Manchester United hadden geëlimineerd.
Toch reisden duizenden Scousers vol vertrouwen in een goede afloop naar het stadion af. Alwaar de eerste fout reeds gemaakt was. Nottingham Forest beschikte(en beschikt nog steeds) over een grote hoeveelheid fanatieke fans, maar dat woog toen al niet op tegen het aantal supporters van Liverpool. Toch kreeg Forest de Kop, de grotere tribune toegewezen. Liverpool moest zich tevredenstellen met de Leppings Lane End.
Geen uitstel
Echter kwam die grote schare fans al snel voor een probleem te staan. Op de weg tussen Liverpool en Sheffield, daar waar Hillsborough ligt, waren werkzaamheden. Ook waren de eerste complicaties al zichtbaar, ook al zaten er dus weinig mensen op hun plek een uur voor aanvang. Waar Forest-aanhangers zestig toegangspoortjes hadden om de hun toebedeelde plaatsen te bereiken hadden de Liverpudlians, die wel iets, maar niet veel minder bemand waren, slechts 23 ingangen. Fans met tickets voor de North Stand konden hun stoelen alleen maar bereiken via de Leppings Lane End.
Alhoewel er geen televisie-uitzending was van de wedstrijd en er dus geen financiële belangen waren, ook al waren er weinig fans aanwezig, er werd niet besloten tot het uitstellen van de aftrap nadat de politie dit wel had overwogen. Door de wegwerkzaamheden had iedereen lang stilgestaan en was er geen verdeling van tijd tussen het binnenkomen van supporters. Nee, er kwam een hele groep tegelijk die allemaal zo snel mogelijk naar binnen moest omdat ze begrijpelijkerwijs niets wilden missen en de aftrap niet werd uitgesteld.
En dus moest die grote mensenmassa allemaal door die kleine hoeveelheid poortjes. Om maar zoveel mogelijk mensen binnen te kunnen krijgen, gooide de politie een zijdeur wagenwijd open. Een zijdeur zonder poortjes bovendien, dus iedereen rende als een gek naar binnen. Maar die mensen moesten voornamelijk door dezelfde ingangen naar hun plekken, iedereen moest via het centrale deel van de Leepings Lane End. Er waren daardoor te veel mensen in de centrale toegangspoort. Zo kwam het tot een menselijke crush. Mensen werden tegen hekken aangedrukt die de tribunes en het veld van elkaar scheidden.
De hoofdingang van Duckenfield
Hoe het zover heeft kunnen komen is nooit duidelijk geworden. Normaal, als bepaalde ingangen vol waren, werden er politiemensen of stewards ingezet die mensen naar de zij-ingangen zouden begeleiden. Echter werd dat deze keer niet gedaan. De onervaren politieleider David Duckenfield besloot in zijn wijsheid om iedereen door de hoofdingang te sturen. Maar de grote problemen werden niet opgemerkt want de wedstrijd was reeds begonnen. Pas toen er een fan op het veld rende met de smeekbede om te stoppen begon de massa zich te beseffen wat voor gruwelijkheden zich daar afspeelden.
Na zes minuten voetbal werd er gestaakt op bevel van de politie terwijl Liverpoolfans probeerden over de hekken te klimmen of ze open te breken. Dat laatste lukte. Intussen werd het veld overspoeld met Liverpoolfans die gewond of zelfs dood waren, de meesten domweg aan verstikking. Ongedeerde Liverpoolfans probeerden het veld op te komen om de fans te helpen, maar de politie had het idee opgevat dat deze veldinvasie bedoeld was en hield zich, in plaats van zich te richten op het afwenden van een nog groter drama, bezig met voorkomen dat de fans op de vuist gingen met Forest-supporters.
Er waren vierenveertig ambulances bij het stadion, maar de politie dacht de zaak met één enkele noodauto af te kunnen. Het gevolg van alle fouten van de autoriteiten waren dat 94 mensen die dag overleden terwijl ze gewoon een potje voetbal gingen bekijken. Vier dagen later viel slachtoffer 95 en enkele jaren later kwam het uiteindelijke dodental op 96 toen een jongeman na jaren coma uit de beademing werd gehaald. Slechts veertien van hen zijn ooit in een ziekenhuis aangekomen.
Zo tegen half zes kwam de bus van The Reds terug aan op Anfield Road, in een ontroostbaar Liverpool. De dag erop werd Anfield opengegooid voor iedereen die de behoefte had om daar te zijn en op zondag 16 april was er een dienst in de St. Andrews’ Cathedral. Een dienst voor mensen die door besluiteloos optreden van de politie dierbaren hebben verloren. En zo zouden voor ongeveer alle overledenen begrafenisdiensten volgen. Manager Dalglish was bij bijna alle herdenkingen, vaak vergezeld door enkele spelers uit zijn team.
Een kabel van sjaals
Er waren vele hartverwarmende reacties. Alex Ferguson, toen net begonnen aan zijn regeerperiode op Old Trafford, liet weten klaar te staan om eventueel te helpen waar hij kon en stuurde een aantal supporters onderweg naar Anfield Road. Everton- en Liverpoolfans maakte een kabel van clubsjaals tussen Goodison Park en Anfield, terwijl er bij Tranmere Rovers, een kleinere club uit het aan de andere kant van de rivier gelegen Birkenhead, ook een herdenking werd gehouden. Na een week werden de poorten van Anfield weer gesloten voor publiek. Naar schatting zijn er zo’n twee miljoen mensen geweest.
Echter waren de reacties niet overal zo hartverwarmend. Sommige waren zelfs walgelijk. The Sun beweerde de woensdag na de ramp in een schandalig stuk dat Liverpoolsupporters de doden hadden bestolen en over de dappere politieagenten hadden gepist. Daarvan bleek niets waar te zijn. De verkoopcijfers van het blad in Merseyside daalden van ongeveer 200.000 naar 10.000 per dag, waarvan een groot deel aanvankelijk in vlammen opging. Ook vandaag is het blad een paria aan de Mersey. Veel kioskhouders weigeren het blad in te slaan. Als het blad al in een winkel ligt legt de lokale bevolking er andere bladen zodat niemand het blad ziet liggen. Hun ‘journalisten’ worden sinds kort van het terrein van Liverpool FC geweerd.
Ook de FA was weinig fijntjes, er kwam gelijk een bericht uit het hoofdkantoor van de voetbalbond dat er voor de noodzakelijk geworden replay een deadline gold van 7 mei. Als Liverpool dan niet over het verdriet heen was zouden ze uit de FA Cup worden verbannen. Liverpool speelde en schakelde Forest uit op Old Trafford, om het toernooi tegen stadgenoot Everton te winnen op Wembley.
Als gevolg van de ramp deed Lord Justice Taylor een onderzoek naar de veiligheid in Britse stadions. Daaruit kwam voort dat iedere vorm van staantribunes moesten worden afgeschaft. Het rapport bekritiseerde Hillsborough als stadion vanwege het kleine aantal toegangspoortjes, maar de officiële reden van de ramp is het falen van de politie, volgens dit rapport. Omdat zij niet in hebben gegrepen toen er in de vakken 3 en 4 de capacitetslimiet was bereikt, terwijl zij normaal supporters naar andere vakken zouden moeten wijzen.
En daardoor is het nu nodig dat enkele herdenkingsplekken zijn aan deze gruwelijke ramp. De vlammen in het clublogo zijn voor de slachtoffers bedoeld. Buiten het stadion, bij de Shankly Gates, staat dus dat bord waar ik ben. Ook is er op Hillsborough een monumentje gewijd aan de slachtoffers. Verder houdt Anfield ieder jaar een memorial aan het drama waarmee het laat zien dat deze dag, ook ruim vijfentwintig jaar na dato niet vergeten is.
Ik sta daar dus nog steeds, tussen een geëmotioneerde menigte aan de donkere vooravond van een wedstrijd. De menigte loopt weg en begint vocaal te worden. Er wordt ‘Jus-tice, for the ninety-six’ gescandeerd. Zij willen koppen zien rollen. De politieagenten die deze dag aanwezig waren hebben grote schadevergoedingen toegewezen gekregen. Helaas geldt dat niet voor de mensen die maar net aan de dood ontsnapt zijn. De mensen die familieleden of vrienden hebben zien overlijden. De nabestaanden die urenlang in spanning hebben gezeten om uiteindelijk te moeten horen dat hun geliefde het niet overleefd had. De Hillsborough Justice Campaign vocht voor gerechtigheid voor deze mensen. In 2016 kregen zij daar een deel van: er is formeel erkend dat de overledenen nooit hadden hoeven sterven.
Jon-Paul Gilhooley
Iedere ochtend rijdt er een meneer in een mooie auto de burelen van de voetbalclub binnen. En iedere keer mindert die auto vaart bij het monumentje, waarop hun naam en de leeftijd waarop ze het leven moesten laten staat vermeld. Iedere keer dalen de ogen van de meneer af naar de naam van het jongste slachtoffer. JON-PAUL GILHOOLEY…10 YEARS OLD. Van die zes woorden krijgt ieder weldenkend mens het al koud. De meneer ook. Het was zijn neefje. Zijn ogen veren op en hij rijdt verder. De meneer werkt bij Liverpool. Sterker nog, hij was meer dan tien jaar aanvoerder van Liverpool. Ook voor hem heeft het drama een persoonlijk litteken.
Vandaag is het 32 jaar geleden en zijn mijn gedachten bij de mensen van het monumentje en bij de meneer die iedere ochtend met zijn overleden neefje wordt geconfronteerd. Bij de mensen die nog steeds moeten verwerken dat hun geliefde er niet meer is. Ik wil jullie vragen om vandaag, voor even, hetzelfde te doen.
