Terwijl de rest van de selectie al de warmte van de douche heeft opgezocht oefent Oleksandr Zinchenko op zijn vrije trap. Luc Nilis kijkt toe. Goedkeurend. Verder is het trainingsveld van De Herdgang leeg. Alleen een ijzige decemberkou houdt de twee linkspoten gezelschap. "Zo gaat het altijd. Alex gaat altijd pas als laatste van het trainingsveld af", zegt een vriendelijke bardame, en wijst met haar uitgestrekte linkerhand naar het veld. Met haar rechterhand strijkt ze met behulp van een strijkijzer de plooien van een Oekraïense vlag glad. Ideetje voor de fotoshoot, die voor even later op de planning staat. Ze kon de weinig succesvolle strijkpogingen van de ELF-delegatie niet aanzien en had besloten zelf het heft, of in dit geval het strijkijzer, in handen te nemen. Gastvrijheid met een zachte g.
Als Zinchenko het even later genoeg vindt op het trainingsveld en ons opzoekt is de tolk inmiddels gearriveerd. Een vriendelijke begroeting volgt, in het Russisch. Zo vaak krijgt Zinchenko niet de kans om een van de twee talen die hij machtig is te spreken. Bij PSV moet hij het doen met zijn beperkte kennis van het Engels. De Russische begroeting is overigens niet om politieke redenen, benadrukt hij. In huize Zinchenko, een dikke honderd kilometer ten westen van Kiev, werd en wordt Russisch gesproken. Geen Oekraïens. Niet ongebruikelijk, vertelt onze tolk ons later.
De vlag hangt inmiddels met dubbelzijdige tape aan de muur, de koffie pruttelt, en door de speakers van de kantine klinkt de van machismo doordrenkte stem van Tupac Shakur, met zijn klassieker Changes: "My momma didn't raise no fool." Hetzelfde geldt voor de moeder van Zinchenko, zo blijkt als hij zich als een ware gentleman ontfermt over de jas en sjaal van de gevleide tolk. "Of dat Oekraïense manieren zijn? Nee hoor, gewoon de manieren die mij zijn bijgebracht door mijn ouders", vertelt Zinchenko. "Ik ben opgevoed door drie ouders: mijn moeder, mijn vader en mijn stiefvader. Mijn stiefvader woont bij ons sinds mijn elfde. Ik heb heel veel meegemaakt. Ik ben mijn ouders zeer erkentelijk voor wat ze allemaal voor mij gedaan hebben. Mijn moeder heeft veel moeten meemaken toen ik klein was. Ik was ziek. Tot mijn eerste verjaardag had ik serieuze problemen met mijn gezondheid. Daar was veel geld voor nodig. Ziekenhuisbezoeken. Verder wil ik daarover niet in detail treden. Mijn moeder heeft me met succes grootgebracht. Daar ben ik haar dankbaar voor."
CONTROVERSE
De gezondheidsproblemen in zijn jeugd, de echtscheiding van zijn ouders: het waren de eerste van vele hindernissen en valkuilen die Zinchenko tegenkwam op het pad dat leidde naar een carrière in het profvoetbal. In geboorteland Oekraïne geldt hij als een van de meest belovende talenten, maar toch kleeft aan zijn naam vooral controverse. De aanleiding: een pikante overstap van Shakhtar Donetsk naar FK Oefa. Van een voetbalreus naar een voetbaldwerg. Van een stokoude, roemrijke en met sterren bezaaide topclub naar een club die pas in 2010 is opgericht en nog moest beginnen met zaaien. Van een kleedkamer vol peperdure Brazilianen naar een kleedkamer vol mogelijkheden. Maar voor een deel van de Oekraïense bevolking was het vooral: van Oekraïne naar Rusland. De vijand.
De annexatie van De Krim was net een feit en de onrust had ook Donetsk bereikt. Het kruit dwarrelde nog neer over de straten van Simferopol toen Zinchenko zijn vertrek bij Shakhtar aankondigde en de oprukkende grens met Rusland overstak op zoek naar een nieuw onderkomen. Plotseling was hij in de ogen van sommigen een wegloper. Of erger: een verrader. Aan de keukentafel in huize Zinchenko bleef men er kalm onder. "De beslissing om Shakhtar te verlaten hebben mijn ouders, zaakwaarnemers en ik gezamenlijk genomen. Er waren wel wat meningsverschillen, ook met het oog op wat er op dat moment in Donetsk gaande was. Het begon toen net mis te gaan. Toch ben ik altijd zeker geweest van mijn keuze. Ik heb er ook geen moment aan getwijfeld dat het goed zou komen met me. Natuurlijk waren er angsten, maar het waren geen angsten die mij naar Rusland dreven."
Maandenlang trainde hij mee bij Rubin Kazan, in afwachting van een contract. "Na vier maanden was ik het wachten beu. Er was mij van alles toegezegd maar niets werd waargemaakt. Toen heb ik mijn koffers gepakt en ben ik vertrokken, naar Oefa. Dat heeft me inderdaad behoorlijk wat kritiek opgeleverd, maar het maakt mij niet uit wat mensen over me zeggen. Iedereen heeft altijd commentaar. Door alle problemen die ik op dat moment in mijn leven al had meegemaakt was ik daar goed tegen opgewassen."
PASPOORT
De groeiende onvrede over de keuze van Zinchenko om naar Rusland te vertrekken bereikte het kookpunt toen vanuit Rusland berichten doorsijpelden over naturalisatie. Maakte spelen ín Rusland van hem een verrader, spelen vóór Rusland had hem in de ogen van veel Oekraïners tot een staatsvijand gemaakt. "Ik moet eerlijk zeggen dat ik er wel over heb nagedacht toen ik naar Rusland verhuisde, maar verder dan dat is het nooit gekomen. Achteraf ben ik daar heel blij om. Het was een gezamenlijke beslissing. Ik ben van nature eigenwijs, maar blijf altijd naar mijn familie luisteren. We hebben gezamenlijk besloten dat ik geen Russisch paspoort zou aannemen. "
Na onze vraag of hij zich honderd procent Oekraïens voelt wacht Zinchenko de vertaling van de tolk niet af. "Ja, honderd procent", zegt hij resoluut, en kijkt ons indringend aan. Hij wil er zeker van zijn dat zijn boodschap helder is aangekomen. Hoe zeer hij zich er ook tegen verzette, Zinchenko raakte ongevraagd verwikkeld in een politieke kwestie. "Ik heb me altijd zo min mogelijk bemoeid met politiek. Wat ik er wel over kwijt wil is het volgende: Oekraïne is mijn land, mijn thuis. Het doet me pijn om de huidige situatie in het land te zien. Het is ontzettend sneu voor mensen die zijn gestorven en nabestaanden die daar hun leven lang aan herinnerd worden. Donetsk is mijn tweede thuisbasis. Ik heb vrienden en kennissen die op dit moment in Donetsk wonen. Ik heb begrepen dat de situatie momenteel gestabiliseerd is. Er worden geen schoten meer gelost. Verder weet ik het niet. Ik sta te trappelen en wacht op het moment dat Shakhtar opnieuw Donetsk als thuisbasis kan gebruiken en de rest van de wereld kan laten zien hoe goed de club is."
SHEVCHENKO
Vier jaar al is Zinchenko niet meer thuis geweest. Vier jaar al is de jongenskamer in zijn ouderlijk huis onbewoond. Áls hij weer een keer voet zet in de woning waarin hij opgroeide duurt het nooit lang voordat hij een blik werpt op een oude foto, aan de muur van zijn jongenskamer. Hij staat er zij aan zij met Andriy Shevchenko. "Die foto is nep. Ik zat in groep drie, was nog een klein jochie. In die tijd bestonden Instagram en zo nog niet en van Photoshop had ik nog nooit gehoord. Daarom moest het op de ouderwetse manier: ik maakte een foto en plakte Shevchenko ernaast, zodat het leek alsof we naast elkaar stonden. Iedere keer als ik thuis kom kijk ik naar die foto. Dat zet me aan het denken."
Sinds zijn laatste bezoek aan zijn ouders is er veel gebeurd. Er is een nieuwe foto. Zinchenko in het shirt van Oekraïne, zijn idool draagt een pak. Beiden lachen. Zinchenko van oor tot oor, Shevchenko als een boer met kiespijn. Geen knippen en plakken, geen Photoshop. Zijn doelpunt tegen Roemenië in mei 2016 maakte van Zinchenko de jongste doelpuntenmaker in de geschiedenis van de Oekraïense nationale ploeg: negentien jaar en 165 dagen. 49 dagen jonger dan de vorige recordhouder, ene Andriy Shevchenko.
Als Zinchenko het record afsnoept zit de oude meester op de bank. Als assistent-bondscoach. Na afloop van het teleurstellend verlopen EK, waar Zinchenko twee wedstrijden als invaller mocht opdraven, is Shevchenko gepromoveerd tot bondscoach. De kleine jongen op de geknutselde foto had het niet mooier kunnen bedenken. Die foto is de katalysator van zijn wens om te slagen als profvoetballer. Slagen als voetballer is het doel, hard werken het middel, en Shevchenko het voorbeeld. Dat juist zijn voorbeeld hem dichter bij zijn doel brengt is voor Zinchenko een geschenk van God. Een bevestiging van de tekst gegraveerd in de ring om zijn vinger: 'God helpt me'.
"Het was mijn droom en blijft mijn droom om ooit zo goed te worden als hij. Maar ik ken Shevchenko en weet dus dat ik nog ontzettend hard moet werken om zijn niveau te evenaren. Geen grapjes over dat record dus, haha. Die vent heeft een Gouden Bal. Dat zegt genoeg. Hij is zonder twijfel de meest getalenteerde Oekraïense voetballer ooit. Een legend. Het maakt me trots dat hij zo'n belangrijke rol speelt in mijn carrière. Ik luister heel goed naar alles wat hij tegen me zegt. Zijn tips en adviezen tijdens trainingen bij de nationale ploeg zijn ongelooflijk waardevol voor mij. Hij is een goede, hele moderne trainer. Echt van deze tijd. Een super moderne man. Heel gedisciplineerd. En hij probeert zijn opvattingen met ons te delen."
In huize Zinchenko kan alvast plek ingeruimd worden aan de muur. "Ik heb een nieuwe foto van ons tweeën. Een echte, haha. Maar zo magisch als die oude is die foto niet. Ik was nog zo jong natuurlijk, het zet me altijd aan het denken. Kan dat zomaar? Kan dat zomaar? Die vraag stel ik altijd aan mezelf."
Het antwoord geeft hij dagelijks op het trainingsveld. Ja, het kan, maar niet zomaar. Er is trainingsarbeid voor nodig. Toewijding. En juist dat is bij Zinchenko in overvloed aanwezig. Phillip Cocu zei al eens dat hij soms op de rem moet trappen bij zijn ijverige pupil. "Om iedere dag een stap dichter bij mijn einddoel te komen moet ik een goede professional zijn, ook al op mijn leeftijd. Ik mag geen dag verliezen. Ik ben iemand die altijd het maximale nastreeft. Toen ik in de zomer bij Manchester City tekende heb ik een gesprek gehad met Pep Guardiola. Hij vond PSV een goede plek voor mij om me te ontwikkelen. Maar ik zit zelf achter het stuur."
