De strijd tussen de twee aartsrivalen betekent met name op Utrechts grondgebied een strijd met veel vechtlust, strijd, haat en natuurlijk de bekende bloed, zweet en tranen. Dat heeft het verleden uitgewezen. Daarin vielen niet alleen heel veel goals, maar waren ook veel opstootjes, hatelijke spreekkoren en rode kaarten te noteren. Vanaf de eerste editie al. FC Utrecht werd in 1970 opgericht als fusie tussen Elinkwijk, DOS en Velox. Omdat DOS zich ternauwernood handhaafde in de Eredivisie, mocht de nieuwe fusieclub op het hoogste niveau instromen.
Voor de statistieken tussen beide clubs, nemen we DOS als leidraad. Zij speelden vanaf de jaren vijftig op het hoogste niveau. Op 19 november 1950 troffen beide clubs elkaar voor het eerst. Toen in het kader van de Eerste Klasse B. In Amsterdam ging DOS er met een 0-5 overwinning vandoor. De return op 18 maart 1951 in Utrecht was met een 0-1 zege wel voor Ajax. De eerste confrontatie in de Eredivisie dateert van 30 december 1956. Ajax - DOS eindigde in 1-2.
De balans in de Eredivisie
| Gespeelde wedstrijden | 123 |
| Aantal zeges FC Utrecht | 24 |
| Gelijke spelen | 24 |
| Aantal zeges Ajax | 75 |
| Aantal doelpunten FC Utrecht | 127 |
| Aantal doelpunten Ajax | 270 |
De balans in Utrecht
| Gespeelde wedstrijden | 61 |
| Aantal zeges FC Utrecht | 18 |
| Gelijke spelen | 17 |
| Aantal zeges Ajax | 26 |
| Aantal doelpunten FC Utrecht | 80 |
| Aantal doelpunten Ajax | 105 |
Een opsomming van de acht meest spectaculaire duels tussen beide clubs vormt geen gemakkelijke opgave. We hebben toch een poging gewaagd. Hieronder een overzicht:
0-3, 23 mei 1971
30. Gerrie Mühren 0-1, 47. Cruijff 0-2, 83. Cruijff 0-3. Scheidsrechter: Keizer, toeschouwers: 23.000.
"Dit was geen echte wedstrijd. Van Ajax niet, maar dat is niet vreemd met zo'n programma. Van FC Utrecht niet, maar dat is abnormaal." Trainer Bert Jacobs van FC Utrecht wond geen doekjes om zijn onvrede na de thuiszeperd tegen Ajax. De eerste die onder de naam FC Utrecht in Nieuw Galgenwaard plaatsvond. De eerste ontmoeting in Amsterdam was zelfs met 7-0 verloren. Deze keer wenste Ajax, met de kraker tegen Feyenoord op komst, zo min mogelijk energie te verspelen. Sjaak Swart werd zelfs buiten de elf gelaten. Arie Haan speelde op zijn plek.
Jacobs wilde dat spits Jan Groenendijk in stelling werd gebracht door zijn middenvelders Ries Coté, John Steen Olsen en Leen van der Merkt en in de tweede helft Leo van Veen, maar de spits kwam tot slechts één kans. Wel een grote overigens. Die knalde hij voor de natte tribunes in het zijnet. Gerrie Mühren had na een halfuur geluk dat doelman Jörgen Henriksen niet helemaal vol overtuiging uitkwam, nadat hij door een sluw boogballetje van Velibor Vasovic was vrijgespeeld.
Bij de 0-2 ging Henriksen nog nadrukkelijker in de fout. Hij liet een terugspeelbal van Co Adriaanse van de voet springen, waarna Dick van Dijk simpel Johan Cruijff in stelling bracht. Daarna miste Groenendijk nog een dot van een kans, ramde Theunissen het leder op de paal en had Vasovic geluk dat een handsbal niet werd bestraft door scheidsrechter Piet Keizer. "Ik heb gezegd dat we alle mogelijke sportieve middelen zouden gaan gebruiken tegen Ajax. Dat is niet gebeurd," aldus een teleurgestelde Jacobs.
3-5, 11 november 1981
21. Van der Lem 1-0, 43. Kieft 1-1, 44. Kieft 1-2, 51. Olsen 1-3, 61. Rijkaard 1-4, 64. Ling 1-5, 67. Wouters 2-5, 70. Van Tamelen 3-5. Scheidsrechter: Van Ettekoven, toeschouwers: 6.000.
Het duel werd gespeeld in het Amsterdamse Olympisch Stadion. De Veemarkt-terreinen, waar de wedstrijd aanvankelijk stond ingeroosterd, beschikten niet over verlichting. Het verplaatsen van het duel naar een andere datum bleek onmogelijk in verband met de afwikkeling van de Toto, omdat de formulieren al tijdig gedrukt waren. Door het omdraaien van het duel zaten er niet veertien, maar slechts zesduizend toeschouwers in het stadion.
Trainer Kurt Linder van Ajax had een stroeve seizoenstart achter de rug en leek die lijn voor het eigen publiek door te trekken. Een slim balletje van Ton de Kruijk stelde Gerard van der Lem in staat om verwoestend uit te halen: 1-0. Maar voor het rustsignaal was de score al volledig omgedraaid. Wim Kieft, dat dat moment totaal onzichtbaar, werd aangespeeld door Tscheu La Ling en tikte de bal eenvoudig achter doelman Hans van Breukelen: 1-1. Twee minuten na de gelijkmaker kopte Kieft uit een voorzet van Dick Schoenaker ook de 1-2 binnen.
Nadat Leo van Veen net na rust doelman Piet Schrijvers redding zag brengen, schoot Jesper Olsen aan de andere kant op randje buitenspel de 1-3 binnen. FC Utrecht moest daardoor aanvallen en Ajax kon lekker counteren. In de 61e minuut bediende Ling vanaf rechts de opgekomen Frank Rijkaard: 1-4. Ling zelf tikte de 1-5 binnen, nadat een voorzet van aanvoerder Sören Lerby via de kluts voor zijn voeten komt. Na een fout van doelman Schrijvers kopte Jan Wouters de 2-5 binnen. Met een hard schot zette Koos van Tamelen de 3-5 eindstand op het scorebord. "Door de onorthodoxe speelwijze van Utrecht kregen we veel ruimte, maar die hebben we pas laat benut...", aldus Linder.
1-0, 20 oktober 1985
27. Van Loen 1-0. Scheidsrechter: Blankenstein, toeschouwers: 19.500.
Na tien wedstrijden incasseerde Johan Cruijff met Ajax al zijn vierde nederlaag. Daardoor hadden de Amsterdammers al meer verliespunten verzameld dan in het seizoen 1971/72 toen Ajax met Cruijff als speler de landstitel greep. FC Utrecht boekte haar eerste competitiezege ooit op Ajax, dat een inktzwarte middag beleefde. Enkel Gerald Vanenburg scoorde een voldoende.
"We hebben geen duel gewonnen en dat is in voetbal toch een eerste vereiste. Een mindere dag mag, maar als de bal niet loopt zoals je wilt, dan moet je uit een ander vaatje tappen, agressiever zijn. Die omschakeling kunnen we niet maken en dat breekt op", vertelde Cruijff. Dat uitte zich volgens de oefenmeester in de gemiste strafschop van Marco van Basten drie minuten voor rust. Het leder ketste via beide palen het veld in, waar geen Ajacied was te bekennen om de rebound binnen te werken.
In de slotfase kreeg Ajax enkele kansen op de gelijkmaker, maar verzuimde ook FC Utrecht de 2-0 te maken. Johan van der Hooft, zelfs tweemaal, en Gerrit Plomp (prachtig gered door Stanley Menzo) lukte dat echter niet. John van Loen had zich in de 27e minuut tot matchwinner gekroond. Menzo mocht enkele minuten later blij zijn, dat hij slechts geel kreeg toen hij de doorgebroken Frans Adelaar vloerde. Al leverde dat Menzo vanwege diens derde prent dat seizoen wel een schorsing van een wedstrijd op. Overigens won FC Utrecht ook de thuisedities van 1986 en 1987 van Ajax.
1-7, 31 augustus 1997
10. Babangida 0-1, 24. Tobiasen 0-2, 30. Decheiver 1-2, 62. Blind 1-3, 68. Tobiasen 1-4, 69. Arveladze 1-5, 72. Michael Laudrup 1-6, 82. Litmanen 1-7. Scheidsrechter: Jol, toeschouwers: 14.000.
Ajax miste deze middag ook nog zes opgelegde kansen. Vrij voor de keeper verschijnende spelers, dat soort kansen. In volgorde waren het Shota Arveladze, Richard Witschge, Arveladze, Danny Blind, Tijani Babangida en Arveladze die deze kansen lieten liggen en zodoende FC Utrecht de afgang van een thuisnederlaag met dubbele cijfers bespaarden. Desondanks was de 1-7 een record.
Nadat de in de vorm van zijn leven verkerende Tijani Babangida het doelpuntenfestijn op aangeven van Ronald de Boer met een droge knal had geopend, waren het achtereenvolgens rechtsback Ole Tobiasen (assist Dani), centrale verdediger Danny Blind (assist Jari Litmanen) en nogmaals Tobiasen die toesloegen. Vooral Tobiasen, door balverlies overigens ook schuldig aan de vrije trap die Harry Decheiver gebruikte voor het enige tegendoelpunt, zag er indrukwekkend uit wanneer hij naar voren ging. Aanvankelijk had de Deen weliswaar de hulp van de falende doelman Postma, maar zijn door niet één Utrechter te volgen rush over het halve veld die hij bekroonde met een bekeken trap, was imponerend.
Op dat moment waren er nog 23 minuten te spelen. Ajax liet in die resterende periode de hulpeloze tegenstander alle hoeken van het veld zien. Shota Arveladze, Michael Laudrup (op aangeven van Litmanen) en de bejubelde, heel sterk invallende Jari Litmanen na voorbereidend werk van Frank de Boer scoorden toen nog. "Als trainer zit je op de bank ook te genieten", zo stelde Morten Olsen na de demonstratie van macht en overmacht vast. Een korte periode was Utrecht in staat geweest om de verdediging van Ajax onder druk te zetten. De door Ronald Spelbos na de snelle 0-2 achterstand veranderde tactiek, extra verdediger Mitchell van der Gaag eruit en Reinier Robbemond erin waardoor een één-op één situatie ontstond, bleek echter vooral een suïcidale uitwerking te hebben.
1-0, 23 februari 2003
71. Kuyt 1-0. Scheidsrechter: Luinge, toeschouwers: 18.925. Rode kaart: 84. Zwaanswijk (FC Utrecht), Van der Meyde (Ajax).
FC Utrecht haalde sportieve revanche op de nederlaag in de finale van de KNVB Beker die voorgaande zomer. Het buitenspeldoelpunt van Wamberto, diep in de extra tijd, zal iedereen zich nog wel kunnen herinneren. Deze keer werd het de wedstrijd van Dirk Kuyt, die in die dagen al in verband werd gebracht met een overgang naar Feyenoord. Ajax deed zichzelf tekort met de 1-0 nederlaag, daar het meer en betere kansen creëerde dan het zich stoer doch gespeend van raffinement verwerende FC Utrecht.
Twee keer verkrampte Zlatan Ibrahimovic voor doelman René Ponk, die de zieke Harald Wapenaar bekwaam verving. Bij Ajax vielen Maxwell en Steven Pienaar door de mand. Bij Ajax uiteindelijk Andy van der Meyde zelfs volledig. Nadat de vleugelaanvaller eerder Tom Van Mol al ongestraft had nagetrapt, gaf hij in de slotfase het sein tot een massaal oproer toen hij het met Patrick Zwaanswijk aan de stok kreeg en ook Ponk bij de keel greep. Scheidsrechter Roelof Luinge gaf rood aan beide vechtersbazen. Dirk Kuyt had op dat moment de zwak keepende Bogdan Lobont al gepasseerd en ontpopte zich zo tot matchwinner.
6-4, 6 november 2011
8. Bulykin 0-1, 16. Asare 1-1, 20. Duplan 2-1, 32. Ooijer 2-2, 41. Bulykin 2-3, 49. Bovenberg 3-3, 52. Mulenga 4-3, 54. Asare 5-3, 72. Eriksen 5-4, 90+3. Kali 6-4. Scheidsrechter: Bossen, toeschouwers: 20.000.
De uitvoering van FC Utrecht - Ajax van 6 november 2011 gaat de boeken in als de spectaculairste en meest knotsgekke onderlinge ontmoeting ooit. Na een duel boordevol opvallende momenten en veel, heel veel doelpunten stapten de Ajacieden als verliezers van het slagveld. Toen alle stofwolken weer waren gaan liggen, prijkte een 6-4 eindstand op het scorebord.
Ajax zag zondag al na drie minuten aanvaller Siem de Jong geblesseerd uitvallen. Zijn vervanger Dmitri Bulykin stond nog maar net in het veld toen hij de score opende. De Rus tikte een voorzet van rechts van Derk Boerrigter simpel binnen. FC Utrecht toonde zich strijdlustig en zocht de tegenaanval. Nana Asare drong in de zestiende minuut naar binnen en vuurde een schot af dat van richting veranderd werd. Doelman Kenneth Vermeer was verrast. Drie minuten later verloor Jacob Mulenga de bal binnen het strafschopgebied. Edouard Duplan reageerde het meest alert: 2-1.
André Ooijer, vervanger van de ook al vanwege een blessure gewisselde Toby Alderweireld, maakte de 2-2 na een assist van Theo Janssen. Eigenlijk had Ooijer niet meer op het veld mogen slaan na een aanslag op Rodney Sneijder. Hij werd gespaard met geel. Vier minuten voor rust kopte Bulykin Ajax op aangeven van Miralem Sulejmani naar 2-3. FC Utrecht begon bijzonder overtuigend en slagvaardig aan de tweede helft. Na vier minuten gaf Alexander Gerndt de assist waaruit Daan Bovenberg met het hoofd FC Utrecht weer naast Ajax bracht. Drie minuten later zette Jan Wuytens met een lange bal Mulenga voor het doel: 4-3.
Asare profiteerde van een fout van doelman Vermeer: 5-3. Ajax wankelde en de thuisclub ging op jacht naar meer. In de 72e minuut bracht Christian Eriksen na voorbereidend werk van Gregory van der Wiel met de vierde treffer Ajax toch weer terug in de wedstrijd. Het bleef ontzettend spannend tot het laatste fluitsignaal. Er waren nog enkele angstige momenten voor het doel van Fernandez, maar in de zesde minuut van de extra tijd bezorgde invaller Kali het duel een passend slot: 6-4. "We wisten dat we de wedstrijd vanuit strijd moesten benaderen", zei trainer Jan Wouters na zijn eerste zege met FC Utrecht als hoofdcoach. Collega Frank de Boer zei 'verbijsterd' te zijn over het feit dat zijn team de wedstrijd uit handen gaf na de snelle voorsprong.
1-0, 13 december 2015
87. Ayoub 1-0. Scheidsrechter: Gözübüyük, toeschouwers: 14.100.
Doordat de fanatieke Bunnikside vanwege de kwetsende spreekkoren bij de vorige editie leeg moest blijven, was er een andere sfeer in de Galgenwaard. Dat had invloed op wat er op het veld gebeurde. De thuisploeg klapte er niet meteen op, maar liet de bal aan Ajax. Niet dat de Amsterdammers daar veel mee deden. Door foute passes en een laag tempo bleven mogelijkheden voor Ajax lange tijd uit.
Pas na 35 minuten nam Anwar El Ghazi een keer het doel van Robbin Ruiter onder vuur, maar de doelman hield redelijk eenvoudig stand. FC Utrecht stelde daar niet veel meer tegenover dan schotjes van Andreas Ludwig en Chris Kum. Het meest verheffende moment van de eerste helft was een doelpunt van FC Utrecht-spits Sébastien Haller, dat terecht werd afgekeurd wegens buitenspel.
Na rust werd het spel niet veel beter. Ditmaal hadden de Domstedelingen vooral de bal, maar dat leidde slechts tot een paar voorzetten die niet aankwamen. Met invallers Viktor Fischer en Lasse Schöne probeerde trainer Frank de Boer aanvallend nog iets te forceren. Toch was het twintig minuten voor tijd FC Utrecht dat nog een keer gevaarlijk werd. Een fraaie boogbal van verdediger Sean Klaiber vloog maar net voorlangs. Niet veel later miste Bart Ramselaar nog een uitgelezen kans. Ook hij schoot voorlangs, waardoor de wedstrijd leek af te stevenen op 0-0. In de slotfase schoot Ayoub de thuisploeg na goed terugleggen van Ramselaar met een geplaatste inzet echter alsnog naar de zege.
0-1, 22 januari 2017
83. Schöne 0-1. Scheidsrechter: Kuipers, toeschouwers: 21.009. Bijzonderheden: In de 61e minuut schoot Schöne (Ajax) een strafschop over.
De brilstand bleef lang op het bord, Lasse Schöne miste een penalty, maar de Deen schoot Ajax vlak voor tijd met een wereldgoal naar de winst: 0-1. De Amsterdammers controleerden de wedstrijd in de beginfase, maar tot echte kansen kwam de ploeg niet. Anwar El Ghazi was de eerste die een echte doelpoging mocht noteren. Na een geweldige dieptepass van Schöne nam El Ghazi de bal goed aan, kapte naar links, maar zijn schot ging over. Aan de andere kant raakte Ajax-huurling Richairo Zivkovic na een voorzet van Nacer Barazite van dichtbij de lat.
Vlak voor rust raakte Hakim Ziyech nog de lat met een zwabberbal met rechts. Ajax ging in de tweede helft op dezelfde voet verder. Ajax had de bal, FC Utrecht leverde strijd en stond goed. Lasse Schöne mocht vanaf elf meter de score openen, nadat Amin Younes de bal op de arm van Barazite schoot. De Deen knalde hoog over.
FC Utrecht kreeg een goede kans via Giovanni Troupée, maar schoot over. Met invallers Justin Kluivert en Matthijs de Ligt in de gelederen was er meer druk vanaf de flank. Kluivert versierde een vrije trap, die door Ziyech werd genomen. Schöne besloot de afgeslagen bal met een dropkick direct op doel te schieten. Het leder verdween prachtig in de kruising: 0-1.
