Greatest Of All Time. De titel zou op de hoofdrolspeler van het interview kunnen slaan. Maar prijkt in werkelijkheid op de cover van het reusachtige boek dat midden op de houten tafel van diens kantoor ligt. A Tribute To Muhammed Ali staat er in kleinere letters onder. Daarnaast de boekwerken The Beatles Compleet en The Godfather Family Album van Steve Schapiro. De nieuwe biografie van Willem van Hanegem, Buitenkant Links, sluit het rijtje van het viertal verzamelwerken. “Ik moet nog beginnen. Ik golf regelmatig met Willem. Hij zei al tegen me ‘lees maar niet’, maar ik ben toch nieuwsgierig naar zijn verhaal. Wie de beste golfer is? We doen niet voor elkaar onder.”
Op de grote televisie in de werkruimte van Hiddinks woning in hartje Amsterdam wordt net een balletje afgeslagen. “Ik zet hem wel even uit, kunnen we rustig gaan zitten”, zegt hij, waarna het beeldscherm automatisch in een kast verdwijnt. Ingelijste shirts van PSV en Chelsea compleet met handtekeningen, kampioensschalen, bekers en schilderijen dienen als aankleding. “Alles lag links en rechts door elkaar. Mijn partner (Liesbeth, red.) zei al herhaaldelijk dat zonde te vinden. Ze heeft alles een mooi plekje gegeven. Dat doet me goed.” Alleen de vele voetbalshirts hangen nog over elkaar op een kapstok. “Die moet ik nog ordenen. Ik ben geen verzamelaar. Tijdens mijn loopbaan heb ik zelden om een shirtje gevraagd. Dat doen spelers onderling. Toch heb ik er veel.”
Agenda’s
Ook een gesigneerd tenue van Oranje is te ontwaren. Hiddink pakt een agenda van tafel. “Ik heb alles nog bewaard. In deze agenda staat ons officiële programma van het WK 1998. De schema’s van de trainingen, de besprekingen, de vertrektijden.” Hij bladert erdoorheen. De computeruitdraaien zijn netjes op datum ingeplakt. “Vanaf 1990 heb ik voor mezelf ook een agenda bijgehouden van de dagelijkse gebeurtenissen die buiten de geprogrammeerde momenten vielen. Een soort dagboek. Het dagboek van de zomer van 1998 heb ik speciaal voor jullie nog doorgelezen, zodat ik mijn verhaal beter kan aankleden. Vele herinneringen kwamen weer naar boven.” Hij toont het boekwerk. Met pen staan dagelijks veel aantekeningen genoteerd, compleet met pijltjes en kleurwisselingen. “Dit dagboek krijgt niemand te lezen. Het ligt hier keurig opgeborgen. Wat me opviel uit mijn aantekeningen rond het WK van 1998 is de gedrevenheid van alle spelers. Iedereen wilde spelen. Ik moest herhaaldelijk jongens uitleggen waarom ik ze niet kon opstellen. Dat begrepen ze niet. Nu zijn ze bijna allemaal trainer in het topvoetbal. Onlangs sprak ik één van de jongens nog. “Trainer, ik begrijp nu pas welke moeilijke beslissingen u moest nemen”, hoor ik dan. Het zegt ook veel over de groep van toen. Het was een rijke generatie. Echt een rijke generatie. Kijk maar eens waar ze hebben gespeeld en bij welke clubs ze nu werken. Het zijn stuk voor stuk toppers.”
Manifest van Noordwijk
Het WK van 1998 bezorgt Hiddink ook nu nog regelmatig een glimlach. Een gevoel van trots. Logisch na een mislukt Europees kampioenschap twee jaar eerder in Engeland, waar de rust in de selectie maar niet wilde wederkeren. Het breed uitgemeten conflict dat de de blanke en donkere spelers spleet, het wegsturen van Edgar Davids, een omstreden deal met chipsfabrikant Croky over voetbalplaatjes van de Ajax-selectie en de voortdurende strijd over geld. "De spelers waren niet gefocust." Achteraf was het knap dat Oranje pas in de kwartfinale na strafschoppen sneuvelde tegen Frankrijk. Hiddink, die aanbleef als bondscoach, besefte dat het anders moest. Rigoureus anders.
“Daarom begint het verhaal van 1998 al twee jaar eerder. De incidenten en incidentjes die ons tijdens het EK parten speelden, moesten de wereld uit. In de evaluatie van 1996 legden we een aantal principes neer. Normen en waarden die nagekomen moesten worden om voor Oranje te spelen. We omschreven hoe we wilden spelen en vooral wat er van de spelers werd verwacht rond het veld. Die richting moest duidelijk zijn en spelers die mee wilden naar het WK van 1998 moesten zich daaraan conformeren. Dat gold voor alle kandidaten die in aanmerking kwamen voor de etappes op weg naar Frankrijk.”
Dat resulteerde in een aantal A4’tjes met twaalf uitgewerkte punten, later bekend als het Manifest van Noordwijk. “Ik heb de vellen nog bewaard. Die liggen naast mijn persoonlijke agenda’s. Of we het woord wereldkampioen daarin vermeden? Dat weet ik niet, maar het was wel degelijk de doelstelling. Bij het opstellen van de tekst hebben we geen spelers betrokken. Met assistent-bondscoach Johan Neeskens en enkele frisse voetbalbestuurders, onder wie Peter Vogelzang, zaten we diverse keren samen. Een handtekening van de spelers onder de tekst achtten we niet nodig. Ze stemden automatisch in met de regels bij een oproep. Iedereen wilde natuurlijk naar het WK. Na een grondige schoonmaak begonnen we daardoor heel fris aan de voorbereiding op 1998.”
Om de eenheid te bewaren liet Hiddink eerst Ronald Koeman en later Frank Rijkaard toe als stagiairs en daardoor als extra assistenten bij de technische staf. “De frisse start pakte uitstekend uit. We rolden gemakkelijk door de kwalificatie. We versloegen Wales (1-3, red.) en België (0-3, red.) al vroeg met ruime cijfers. Na drie of vier wedstrijden wisten we: dit komt goed. Er stroomde ook vers bloed in de selectie. Danny Blind had na het EK afscheid genomen, maar Jaap Stam diende zich aan. Johan de Kock riep ik niet meer op, Jordi Cruijff nog twee keer. Ik moest keuzes maken. Michael Mols klopte op de deur en Roy Makaay zat aan de beginperiode van zijn prachtige carrière, maar ik had geen plek voor ze. We beschikten over een rijke generatie." De woorden vallen weer. "Geen dertien of veertien spelers konden het verschil maken. Op de bank zaten spelers die op hetzelfde niveau acteerden als de jongens in het veld.”
Oranje vloog op 21 mei 1998 naar het Zwitserse Nyon voor de start van de WK-voorbereiding en verbleef aansluitend een week in Hoenderloo. In oefeninterlands bleef het tegen Kameroen doelpuntloos en kregen Paraguay en Nigeria met 5-1 klop. “Het voordeel van onze voorbereiding was toch het EK van 1996. Dezelfde groep stond er nog grotendeels. Ook de manier van spelen was duidelijk. Ze wisten wat er van hen werd verwacht. Ik begon al met een voorsprong.”
Kwam het manifest toen nog naar voren? “Nee, het zou niet goed zijn als spelers er dan nogmaals op gewezen moesten worden. Al zaten er binnen de selectie zeker veel mondige spelers. Prima. In het buitenland werkt dat heel anders. Niet alleen bij Zuid-Korea, maar ook bijvoorbeeld bij Chelsea merkte ik dat. Startte Michael Essien een keer niet, dan legde hij zich daarbij neer. Ik herinner me een wissel van Frank Lampard, die altijd speelde, tegen FC Barcelona in de Champions League. Na afloop voelde ik me verplicht hem uitleg te geven. Ik vertelde hem dat we de grip op het middenveld verloren. Zonder enig cynisme zei hij direct dat het niet uitmaakte. ‘You are the boss.' In Nederland werkt dat anders.”
Teugels vieren
Oranje verbleef tijdens het WK in Roquebrune, in het luxueuze hotel Vista Palace. “De spelers mochten beslissen of ze alleen wilden liggen of een kamer deelden. Ik gaf de groep ook op een ander gebied meer vrijheid. Tijdens het eten stond er al jaren dezelfde Hollandse pot op tafel. Aardappeltjes met groenten en een stukje vlees. De spelers wilden ook weleens de Surinaamse of een andere keuken. Ik begreep die wens. Vanuit de KNVB leidde dat aanvankelijk tot protest, maar de bond ging akkoord. Die verschuivingen in zo’n selectie vond ik interessant.”
Ook op medisch vlak dacht Hiddink met zijn spelers mee. “Na het EK van 1996 waaiden de spelers uit naar Italië, Spanje, Engeland. Vanuit daar werkten ze vaak samen met een vaste fysiotherapeut. Ze wilden hem natuurlijk meenemen naar Oranje. Dat gebeurde eerst heel heimelijk. Moest zo’n speler ’s avonds bij wijze van spreken kruipend onder een heg door naar een ander hotel. Daar moesten we vanaf. De jongens zijn profs en voelen zich goed bij hun fysiotherapeut. Tijdens een vergadering met de toenmalige medische staf bracht ik dat onderwerp in. Dat stuitte op weerstand. Ik gaf ze 24 uur om eruit te komen. Anders zou ik een beslissing nemen. Het ging slechts om twee fysiotherapeuten (Leo Echteld en Charles Heus, red.). De uitbreiding kwam rond. Alles moest in dienst staan van een goed WK.”
La Turbie
Het hoofdkwartier in Roquebrune was geen door de FIFA aangewezen hotel. “Ik stond erop dat we konden beschikken over een goed trainingsveld. Daar zouden we wel een hotel bij vinden. We gingen vooraf kijken. De door de FIFA uitgezochte velden in Zuid-Frankrijk waren absoluut niet goed. We bezochten toen La Turbie, waar AS Monaco traint. Alain Giresse (oud-international, red.) was daar trainer. We vroegen naar de mogelijkheid om het complex te mogen gebruiken tijdens het WK, maar hij verwees ons door naar de clubleiding. Daar hoorden we ‘nee’. Toen maakten we een afspraak met Prins Albert van Monaco. Een echte sportman. Tijdens een kleine lunch zei hij toe. Onder één voorwaarde: dat hij een keer met ons mocht meetrainen. Stond hij later plotseling aan de zijlijn van een training. In sportoutfit. Nam hij deel aan een rondo. La Turbie is een prachtig complex. Op een heuvel bij Monaco tegen de rotsen. Edwin van der Sar probeerde elke dag voor de training de bal op die rotsen te krijgen. Dat werd een sport voor alle jongens. Toen heb ik ingegrepen. Straks liep een van die jongens een spierscheuring op in zijn hamstring.”
Kaarten was een populair tijdverdrijf. “Sommige jongens keken films, maar ik kan me vooral het kaarten herinneren. Op de eerste etage zaten Frank Rijkaard en Johan Neeskens regelmatig met de spelers aan tafel. Ik niet. Ik ben niet zo’n kaarter. Toepen kan ik, maar klaverjassen bijvoorbeeld niet. Los daarvan wilde ik ook niet te close zijn met de spelers.” Het hotel had een helikopterlandingsplaats. “Daar hebben we nog een keer gebruik van gemaakt voor een van onze wedstrijden in Marseille. Vanuit Nice was het twintig minuten vliegen. Net te kort. Met de bus was het juist weer vijf tot zes uur. Net te lang. Arie van Eijden stelde met Frits Suèr van Nationale Nederlanden voor om de overtocht met helikopters te maken. In een colonne van vijf of zes vlogen we naar Marseille. Een mooie vlucht, maar achteraf niet slim. Stel dat er iets zou zijn gebeurd... Dat was niet snel geaccepteerd.”
Groepsfase
Oranje kende een valse WK-start. Op 13 juni vielen in Saint-Denis uitgerekend tegen België, dat in de kwalificatie twee keer simpel was geklopt, geen doelpunten. “De Belgen hadden zich goed voorbereid. We speelden tegen een defensief blok. Het credo van een eerste wedstrijd op een eindtoernooi is winnen.
Kun je niet winnen, dan mag je absoluut niet verliezen. We wisten weinig kansen te creëren. Na het incident met Patrick Kluivert (rode kaart, red.) bleek 0-0 het maximale. Patrick begreep ook dat het stom was wat er was gebeurd. Natuurlijk sprak ik hem persoonlijk, maar ik kon hem niet te veel aandacht schenken. We moesten door.”
Zeven dagen later volgde in Marseille de ultieme revanche. Zuid-Korea kreeg klop met liefst 5-0. “Als we daar onze normale dingen zouden doen, mocht Zuid-Korea geen probleem zijn. Een dag voor de wedstrijd trainden we in het stadion. Van zes tot zeven uur. Zij mochten het uur daarna. Maar om tien voor zeven kwam de ploeg al op het veld. Wij waren bijna klaar, maar hadden zo’n enthousiaste groep. Die jongens wilden maar door. Afwerken, schieten. De Zuid-Koreanen waren beleefd en bleven wachten. Achteraf hoorde ik van de teammanager dat ze daardoor al zo geïntimideerd raakten dat zij eigenlijk al niet meer konden winnen.” Naast Kluivert verdween Jerrel Hasselbaink uit de basisformatie. “Ik stelde Edgar Davids op en schoof Phillip Cocu door. Ik kreeg veel kritiek uit de media, maar wie maakte de eerste goal? Cocu! We denderden over Zuid-Korea heen.”
In de afsluitende groepswedstrijd vijf dagen later bleef Oranje tegen Mexico op 2-2 steken. “Onze beste wedstrijd van het toernooi. Door een paar domme acties verspeelden we nog een 2-0 voorsprong. Die blonde spits (Luis Hernández, red.) profiteerde twee keer.” Hiddink gebruikt de term narrow escape als de achtste finale tegen Joegoslavië van 29 juni aan bod komt. “Dat gebeurt op alle toernooien. Zie het EK van 1988 met het schot van Ronald Koeman en de kopbal van Wim Kieft tegen Ierland.” Nu won Oranje door een goal van Edgar Davids in de 89ste minuut met 2-1. “We mazzelden dat Predrag Mijatovic eerder een penalty miste (onderkant lat, red.). Later werkte ik met hem bij Real Madrid. Zei hij: 'Ik heb je gematst toen’.” Dennis Bergkamp had geluk dat hij mocht blijven staan, nadat hij zijn voet onbestraft op het lichaam van Sinisa Mihajlovic plantte. “Tricky. Het gebeurde rechts van ons. Hij nam een enorm risico. We hadden moeten zwijgen als de scheidsrechter anders had besloten.” Uitgerekend Davids redde Oranje. “Met zijn eerste doelpunt voor Oranje. Toen hij kwam aangerend, vroeg ik me even af: moet hij mij hebben? Hij sprong me inderdaad in de armen.”
Kwartfinale
Argentinië droeg volgens Hiddink op 4 juli in Marseille de favorietenrol in de kwartfinale. “We wisten dat er veel overtredingen zouden plaatsvinden. Argentinië speelt altijd met veel vuur. Ik ben eens een competitiewedstrijd gaan kijken. Het venijn verbaasde me. In Nederland was zo’n wedstrijd helemaal dood gefloten. Daar werd het geaccepteerd. Wij moesten ons wapenen. Dat kon ook met een groep vol karakterspelers, die veel van elkaar eisten. Er zat veel drang in die groep. Ook met een man minder (na de tweede gele kaart voor Arthur Numan, red.) wilden ze aanvallen.”
Aan de andere kant vloog Ariel Ortega eraf. De kleine middenvelder gaf Edwin van der Sar een kopstoot. “Ik zag de actie vanuit de dug-out. Natuurlijk was ik even blij. Het is weer gelijk, tien tegen tien. En toen volgde nog het mooiste moment. Die diagonale pass van Frank de Boer en controle van Dennis Bergkamp. Daarna een spinbal en we waren door.”
Halve finale
Brazilië was drie dagen later de tegenstander in de halve finale. “Een fantastisch team. De namen zijn nog steeds voor iedereen bekend. Een knappe goal van Patrick Kluivert maakte een bevlieging van Ronaldo goed. Maar nog steeds zit het moment van Pierre (van Hooijdonk, red.) in de laatste minuut in mijn gedachten. Hij wordt vastgepakt, maar krijgt geel. Ik heb de beelden nog vaak genoeg bekeken. Van Hooijdonk gaat zuiver voor de bal en was zo belust op scoren. Hij zou zich liever uit zo’n gevecht worstelen dan de penalty opzoeken. Na afloop was ik natuurlijk woest op de arbiter. Dat liet ik zeker merken.”
Penalty’s werden Oranje fataal. “Natuurlijk oefenden we daarop tijdens trainingen, maar niet specifiek voor die wedstrijd. De gegevens van de Braziliaanse penaltynemers hadden we, maar dat biedt nog geen zekerheid. Dat bleek toen weer. Twee missers werden ons fataal. Achteraf hebben we deze halve finale geanalyseerd, maar we konden als technische staf niet bedenken wat we beter konden doen.”
Spontane huldiging
Een derde plaats was het Nederlands elftal ook niet gegund. Kroatië won de troostfinale met 2-1. “Het team was zo gebrand op de wereldtitel dat de energie eruit was. We misten net die laatste vijf procent om te winnen. Van mij mag die wedstrijd om de derde plaats op het WK worden afgeschaft.” De spontane huldiging op Schiphol betekende het symbolische doekje voor het bloeden. “We leefden drie weken in een cocon. Achteraf beseften we pas wat een fantastisch toernooi we hadden beleefd. Ik kon vooral genieten van de drive die de jongens uitstraalden. De knop moest snel om. Ik zat binnen een week alweer in Zwitserland, in hetzelfde hotel als zes weken daarvoor. Nu als trainer van Real Madrid. De mogelijkheid om voor de grootste club van de wereld te werken, kon ik niet afslaan. Maar eigenlijk had ik toen twee of drie weken vakantie moeten nemen.”
De gedachten gaan nog één keer terug naar de zomer van 1998. “Hoewel we geen wereldkampioen werden, is mijn gevoel goed. Ik ben trots op de groep, die na het EK van 1996 een gigantische stap maakte. Oranje is een podium waar iedereen trots op moet zijn om te mogen werken. Andere besognes moeten worden achtergelaten. Dat lieten ze zien. Het voetballende vermogen, het venijn in de ploeg, het karakter, de veeleisendheid. Alles was aanwezig in Frankrijk.” De ogen glimmen. “Wat ik rond dat WK beter had kunnen doen?”. Een korte stilte. “Dit toernooi niets, helemaal niets.”
