Het was op 25 maart 2011, na een eclatante 4-0 zege op Hongarije, dat Robin van Persie het spel van Oranje met dat van FC Barcelona vergeleek. 'Soms was het combinatiespel van vanavond nét Barça,' glunderde de aanvaller die bij Arsenal in bloedvorm verkeerde. Het was de tweede topwedstrijd die het Nederlands elftal in korte tijd speelde. Eerst had Zweden een pak slaag gekregen (4-1), daarna kreeg Hongarije alle hoeken van het eigen veld te zien. De Oranje-aanvallen waren oogstrelend, de inzet was bijna vertederend. Eén van de sterkste punten van Barcelona is het heroveren van de bal na balverlies. Op het moment dat Barça de bal even niet heeft, duikt de hele ploeg als aasgieren op de tegenstander. Meestal heeft de ploeg de bal dan weer binnen een paar seconden terug.
Op het WK in Zuid-Afrika was het heroveren van de bal één van de sterkste punten van de ploeg van Bert van Marwijk. Het zei veel over het karakter van de ploeg: er heerste een grote saamhorigheid. Oranje viel als een eenheid aan, en verdedigde als een eenheid. Er werd veel gewonnen, maar bovenal: er werd sámen gewonnen. De sfeer was uitstekend, weinig spelers liepen ontevreden rond. Met vrijwel dezelfde groep vertrok Bert van Marwijk twee weken geleden naar Krakau, maar van een eenheid was geen sprake meer. In tegenstelling tot twee jaar geleden hadden Rafael van der Vaart en Klaas-Jan Huntelaar nu wel een goed seizoen achter de rug en spraken openlijk hun ongenoegen uit over hun reserverol. Het gemor van het tweetal zorgde uiteindelijk voor tweespalt binnen de selectie. Sommige spelers wilden net als in Zuid-Afrika met Robin van Persie als diepe spits spelen, anderen hadden meer vertrouwen in Huntelaar. Ook Van Marwijks keuze voor twee corrigerende middenvelders werd door sommige basisspelers bekritiseerd. Waarom speelde rasvoetballer Van der Vaart niet gewoon op het middenveld? Oranje kon immers wel wat creativiteit gebruiken.
Wie er ook op het middenveld speelde, het ontbrak aan alle kanten aan loopvermogen. Bij balverlies was Oranje kwetsbaar. Verdedigend was de ploeg een ramp. En in alle drie de duels toonde de defensie zich uiterst fragiel, met het tweede duel tegen Duitsland als dieptepunt. John Heitinga werd door Van Marwijk geslachtofferd, maar net zo goed had hij Mathijsen kunnen wisselen. Beiden gingen tegen de Duitsers een keer kinderachtig in de fout, met twee goals van Mario Gomez tot gevolg. Gregory van der Wiel toonde zich geen schim meer van de klassespeler die hij twee jaar geleden nog was. De 18-jarige Jetro Willems was de minst slechte verdediger. 'Verdedigen begint bij de aanvallers', zo prees Van Marwijk in het verleden zijn ploeg als de nul weer eens was gehouden. Maar zo fel en strijdvaardig als Oranje twee jaar geleden achter een verloren bal aanjaagde, zo apathisch en futloos reageerde de ploeg tijdens alle drie de duels in het Metalist-stadion. Het bleek de doodsteek voor het elftal.
Van alle internationals haalde alleen Wesley Sneijder een ruime voldoende, hoewel zijn spel tegen Portugal niet best was. Arjen Robben was na het Champions League-debacle teveel op jacht naar eigen succes, Robin van Persie bewees opnieuw niet de centrumspits van Oranje te zijn (stand-in Klaas-Jan Huntelaar evenmin) en Ibrahim Afellay had simpelweg te weinig wedstrijdkilometers in de benen om tijdens dit EK te etaleren. Bert van Marwijk bleek in Polen en Oekraïne niet meer in staat zijn ploeg tot grootse daden te inspireren. Daarbij was de speelwijze zo simpel te doorgronden, dat geen tegenstander meer wakker lag van de vice-wereldkampioen. Eigenlijk was de ooit zo gevierde bondscoach zijn grip vanaf de 3-0 nederlaag in de oefenwedstrijd tegen Duitsland volledig kwijt. En wie acht maanden lang geen grip meer heeft op een elftal, moet zijn conclusies trekken en opstappen. Bert van Marwijk heeft het Nederlands elftal ontegenzeggelijk veel goeds gebracht, maar tijdens EURO 2012 was de koek volledig op en bleek dat de ingedutte spelersgroep is uitgekeken op de bondscoach die in de zomer van 2008 Marco van Basten opvolgde. KNVB-directeur Bert van Oostveen en de zijnen kunnen én moeten op zoek naar een nieuwe bondscoach.
